Ga naar de inhoud van deze pagina.
Jaarstukken 2023 Jaarrekening 2023

Risicoprofiel & algemene risico's

Het risicoprofiel
Om de risico’s van de gemeente Katwijk in beeld te brengen is in de periode februari tot en met eind februari 2024 een inventarisatie uitgevoerd. Op basis van die inventarisatie is het bestaande risicoprofiel bijgesteld met algemene en specifieke risico’s.
Het risicoprofiel van de gemeente als totaalbeeld komt tot stand met behulp van het softwareprogramma Naris (NAR: Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement). Met behulp van geavanceerde software worden de risico’s van de gemeente systematisch in kaart gebracht, gewogen in het totaal en wordt de benodigde weerstandscapaciteit voor Katwijk berekend.

Algemene risico’s
De ontwikkelingen in de publieke sector volgen elkaar in vlot tempo op en Katwijk moet daar rekening mee houden. Besluitvorming op rijksniveau, decentralisatie van taken en ontwikkelingen op economisch en macroniveau hebben effect op de gemeente. Actuele voorbeelden zijn de economische omstandigheden, inflatieverwachtingen en arbeidsmarkt. Katwijk moet, net als alle andere gemeenten, rekening houden met een eventueel risicoprofiel dat daaraan verbonden is. Het zijn risico’s omdat het op zowel korte als (middel)lange termijn effect kan hebben op zowel de (beleids)doelstellingen als het begrotings- of toekomstig rekeningsaldo.
De toekomst is op die punten nog zo onzeker, dat enkele van deze risico’s op dit moment nog niet goed zijn te kwantificeren. Voor het totaal van deze risico’s is daarom een stelpost opgenomen. Op die wijze wordt met deze risico’s rekening is gehouden bij het bepalen van het benodigde weerstandscapaciteit van de gemeente.

Rente
Door de veranderde economische omstandigheden blijft de rente een aandachtspunt. In Europa en Nederland was lange tijd sprake van een historisch lage rente. De renteontwikkeling laat sinds medio 2022 een stijgende trend zien die in middels lijkt af te vlakken. Het niveau van de rente heeft effect op de financieringskosten en de investeringsbereidheid in algemene zin. In het risicoprofiel is € 200 K meegenomen en deels is een concrete inschatting lastig te maken.

Arbeidsmarkt in relatie tot realisatiekracht
De krapte op de arbeidsmarkt wordt periodiek door het CBS en het UWV berekend. Die cijfers laten zien dat de spanning op de arbeidsmarkt hoog blijft. De arbeidsmarkt in de regio’s Holland Rijnland en Zuid-Holland Centraal wordt door het UWV nog steeds bestempeld als ‘zeer krap’. Die krapte is voor Katwijk een bedreiging, zeker gelet op de opgaven waar Katwijk voor staat de komende jaren, de maatschappelijke opgaven zijn groot en de gemeente heeft een flinke investeringsagenda te realiseren. Hoewel het gelukkig lukt om mensen aan te trekken, blijft het invullen van vacatures een grote uitdaging, mede gelet op de vervanging van medewerkers als gevolg van pensionering. Niet alleen bij de vraag naar vast personeel is deze krapte merkbaar, ook de beschikbaarheid van externe deskundigheid is heel beperkt.

De kwaliteit van onze taakuitvoering en dienstverlening aan de burger komt daarmee onder druk te staan, evenals de uitvoering van wettelijke taken (bijvoorbeeld regelingen in het sociaal domein). De realisatie van de woningbouwopgave en investeringsopgaven kunnen onder andere als gevolg van capaciteitsproblemen in het geding komen. Het is geen risico waarvan een financiële omvang eenvoudig meegenomen kan worden in het risicoprofiel en de berekening van het weerstandsvermogen. Veel andere gemeenten en ondernemingen hebben met dit forse risico te kampen.

Armoede
Gelukkig zijn de voorspellingen dat Nederland in een recessie zou geraken niet uitgekomen, de economie laat, ook in januari 2024, weer een voorzichtige groei zien. Dit neemt niet weg dat de economische omstandigheden voor veel huishoudens en inkomensgroepen nog somber en kwetsbaar zijn. Het college heeft door uitvoering te geven aan het vastgestelde ‘Winterplan’ ingezet op het bestrijden van (energie)armoede en gelukkig is de winter relatief zacht geweest. Wat de toekomstige gevolgen zijn voor gezinnen indien er geen compensatie meer door het Rijk / de gemeente zal plaatsvinden is nog lastig te voorspellen. Dat er, ook in Katwijk, sprake is van armoede is wel al duidelijk. Dit kan in de toekomst nieuwe problemen opleveren. Denk hierbij aan een stijging van het aantal cliënten in de bijzondere bijstand, minimaregelingen en de schuldhulpverlening. Armoede zal uiteindelijk ook leiden tot een grotere vraag naar zorg en ondersteuning. Met andere woorden, armoede is het begin van een negatieve spiraal waarbij de verdere effecten op de samenleving en openbare orde nog niet te overzien zijn. De financiële compensatie van het rijk voor deze ontwikkelingen is hoogst onzeker. Door een stelpost voor algemene risico’s op te nemen houden we enigszins rekening met armoede en de mogelijke gevolgen hiervan.

Toenemende vraag naar zorg
Rondom de houdbaarheid van het huidige zorgstelsel bestaan grote vraagtekens. Door de dubbele vergrijzing, de toename van psychische- en hersengerelateerde ziekten als dementie en de als gevolg hiervan grotere vraag naar ondersteuning en zorg in de komende jaren bestaan er grote risico’s ten aanzien van de financiële houdbaarheid van het zorgstelsel. Het huidige principe om ouderen en andere kwetsbare inwoners zoveel en zo lang als mogelijk zelfstandig te laten wonen lijkt onbetaalbaar te worden voor gemeenten. Gemeenten krijgen in de toekomst minder gefinancierd vanuit het rijk terwijl de kosten van zorg en ondersteuning alleen maar toe lijken te nemen. De hiervoor benodigde transitie vraagt tijd en aandacht en is niet gemakkelijk te realiseren. Het risico hiervan lijkt nu volledig afgewenteld te worden op gemeenten terwijl hier idealiter sprake moet zijn van een samenwerking tussen het Rijk, zorgaanbieders, de zorgverzekeraars en gemeenten. Een deel van dit risico is meegenomen in het risicoprofiel ten behoeve van de benodigde weerstandscapaciteit. De risico’s behorend bij dit vraagstuk zijn echter zodanig dat er op dit moment nog geen inschatting te maken is van de omvang.

Woningbouwopgave
Nederland heeft op macroniveau een fors tekort aan woningen. Dit zorgt vooral voor een tekort aan woonruimte, toenemende starters-problematiek en onvoldoende doorstroming op de woningmarkt. Het woningtekort is al flink en daar lijkt nog geen kentering in te komen, tegelijk komen bouwprojecten nu zelfs stil te liggen. Hoewel er eerst sprake was van een afvlakking van de woningprijzen, zullen deze naar verwachting weer gaan stijgen en ook de gestegen (hypotheek)rente speelt nog een rol.
Ook in Katwijk is de woningbouwopgave fors. Het zal veel van de gemeente vragen om de uitgesproken woningbouwambitie waar te maken, waarbij ook de afhankelijkheid van externe factoren een belangrijk risico blijft. Die risico’s zijn niet allemaal goed te kwantificeren en daarom maken zij onderdeel uit van de stelpost voor algemene risico’s.

Klimaat en energieneutraal
Het is steeds meer zichtbaar dat sprake is van een veranderend klimaat en grotere weersextremen zijn steeds meer zichtbaar. De klimaatdoelstellingen vanuit Europa en het rijk zijn fors en de lokale overheid zelf heeft ook grote moeite om maatregelen te treffen (en de klimaatdoelstellingen te halen). Nederland wil in 2050 klimaatneutraal zijn en voor 2030 zijn doelstellingen op gebied van broeikasgassen geformuleerd. De compensatie vanuit het rijk hiervoor is echter nog niet zeker. Dit vraagt om innovatief handelen van gemeenten in de bestaande situatie en bij toekomstige investeringsambities. Dat er risico’s samenhangen met het klimaat is duidelijk, veelal voor gemeenten en in samenwerking met andere gemeenten en partijen (in de regio). Oplopende temperaturen in verstedelijkt gebied en een riool wat de hevige regenbuien niet aan kan zijn een paar concrete voorbeelden waarvoor maatregelen noodzakelijk zullen zijn. In hoeverre en op welke termijn deze risico’s zich zullen voordoen is echter nog onzeker. Deels spelen wij hier als gemeente op in met bijvoorbeeld klimaatadaptatie als onderdeel van de investeringsagenda.

Ook de gemeente Katwijk wordt binnen de eigen beleidsambities en opgaven geconfronteerd met bovenstaande algemene risico’s. Die risico’s hebben zonder twijfel effect op de financiële positie van de gemeente of gaan dit in de toekomst hebben. Wij houden daarom het risicoprofiel op deze punten (ook in combinatie: bijvoorbeeld Wonen en Zorg) scherp in de gaten.