Omvangrijke risico's

De risico’s
De risico’s van Katwijk doen zich voor binnen vrijwel alle activiteiten, taakvelden en projecten. In de uitwerking van het risicoprofiel wordt met impact- en waarschijnlijkheid een rangorde in de risico’s aangebracht. In deze paragraaf risicobeheersing staan de meest significante risico’s van Katwijk met peildatum eind februari 2024 (en vergelijk met de programmabegroting 2023).

De meest omvangrijke risico’s (Bedragen x € 1.000)	Kans van optreden	Omvang maximaal	Stijging Daling Gelijk	Inc. of struc.	Benodigde weerstands- capaciteit **
1. Nadelige uitkomsten en tegenvallers in de investeringsportefeuille (niet zijnde de grondexploitatie).	70%	23.800	Daling	I	5.550
2. Gebieds Ontwikkeling Valkenhorst (GOV), vlgns. risicodossier diverse risico's rondom planvorming en toekomstige ontwikkeling van de woonopgave.	50%	11.750	Daling	I	5.000
3. Tegenvallers in specifieke grondexploitaties met uiteenlopend karakter, volgens MPG 2024 en actualisatieronde.	Divers *	5.900	Daling	I	600
Het realiseren van minder opbrengsten (0% - 5%) dan aanvankelijk geraamd, volgens MPG 2024 en actualisatieronde.	Divers *		Gelijk	I
Het optreden van 1 jaar vertraging en rente in de uitvoering en afronding van grondexploitaties, volgens MPG 2022 en actualisatieronde.	Divers *		Gelijk	S
4. Garantstellingen op gewaarborgde geldleningen op taakveld Sport, zorg, volkshuisvesting (DSV, GOM).	30%	3.200	Daling	I	1.700
5. Sociaal domein: Jeugdhulp, budgettaire onzekerheid in de uitvoeringskosten. Aanstaande kortingen en taakstellingen vanuit het Rijk.	Divers *	4.450	Daling	S	1.950
6. Stelpost risico’s toekomstige opgaven energie en duurzaamheid.	50%	3.700	Stijging	I	1.750
7. Omgevingswet onzekerheden in uitwerking en ambitieniveau.	90%	650	Daling	I	200
8. Nadelen en financiële gevolgen verbonden aan de aansprakelijkheid in gerechtelijke uitspraken (Juridische zaken).	50%	2.300	Daling	I	550
9. ICT problematiek. Cybercrime, beveiliging van informatie, datalek / Big data, etc.	30%	4.150	Stijging	S	1.300
10. Risicoprofiel openbare ruimte (Openbare orde en Veiligheid, taak toezicht Omgevingsdienst WH, Handhavingsverzoeken verstrekte vergunningen)	10%	750	Stijging	S	200
11. Risicoprofiel cluster Inclusieve Samenleving: WMO ZIN en HBH, Nieuw Beschut Werk, Opvang verwarde personen, Wonen Licht Verstandelijk Beperkten en Uitkeringen.	70%	1.850	Daling	S	600
12. Begrotings- en rekeningtekort bij gemeenschappelijke regelingen (niet naleven begrotingsrichtlijnen) en verbonden partijen (dividend) bij uitbesteden van taken.	50%	1.350	Stijging	I	550
13. Nadelige effecten fiscale positie gemeente Katwijk.	30%	750	Daling	I	250
14. Financiën: Nadeel stelpost Algemene Uitkering Gemeentefonds en Nadeel stijgende (markt)rente	50%	600	Gelijk	S	150
15. Overige risico's (Verkeer - Infra, bodem, etc.)	50%	2.900	Daling	I	1500
Totaal		68.100			21.850
Waarvan incidenteel					16.900
Waarvan structureel					4.950
Totaal benodigde weerstandscapaciteit					21.850

* Voor de grondexploitatie geldt: de kans van optreden is projectspecifiek. Met een weerstandscapaciteit van € 0,6 mln. zijn, rekening houdend met positieve toekomstige exploitatieresultaten, de projectrisico’s (risico 1) voor 100% afgedekt en de marktrisico’s (risico 2 en 3) voor 50%. Op dit moment overtreft de beschikbare buffer het risicoprofiel van de grondexploitatie ruimschoots.

**In de laatste kolom ‘benodigde weerstandscapaciteit’ is een raming opgenomen welke op basis van de simulatie nodig is om een risico af te dekken. De raming is veelal lager dan de vermenigvuldiging tussen kans van optreden en financiële omvang van het risico. De risico’s doen zich namelijk niet alle tegelijk en in hun maximale omvang voor. De kans is gerelateerd aan het verwacht moment van optreden (binnen 1 tot 2 jaar= 90%, en vervolgens aflopend).

Uitleg op de risico’s in de bovenstaande tabel (tabel 1) en een toelichting op de wijze van risicobeheersing (veelal met het karakter van Overdragen, Accepteren, Vermijden of Verminderen):

1. Dit risico vertegenwoordigt een algemene (stel)post voor nadelen in de investeringsportefeuille van de gemeente Katwijk. Binnen de portefeuille van o.a. infrastructurele en maatschappelijke projecten (waaronder Onderwijshuisvesting, Hoornes Aardgasvrij, Multi Functionele Accommodaties Hoornes, Huisvesting Cultuurbedrijf) spelen bijvoorbeeld risico’s als hoogwaardige eisen, vertraging, meerkosten, bijdragen derden, etc. De algemene projectbeheersing en frequente interne risicorapportage(s) waarborgen vroegtijdige herkenning van belangrijke risico’s.

2. Uit een herijking van het risicoprofiel uit oktober 2023 Valkenhorst (GOV) zijn de risico’s projectoverstijgend en per deelgebied inzichtelijk. Er is minder weerstandsvermogen nodig door betere beheersing en lagere kans-inschattingen. De gemeenteraad zal periodiek worden geïnformeerd over Valkenhorst inzake risico’s als wetgeving, stikstofproblematiek, omgevingsplan, verkeersontsluiting, grondgebruik en ruimtelijke kwaliteit.

3. De projectspecifieke onzekerheden en marktrisico’s binnen een beperkt aantal grondexploitatie blijft bestaan (w.o Kleipetten Zuid, De Horn en Kei Oost Zuid). In het MPG 2024 is de risicoanalyse en de ontwikkeling daarin nader uitgewerkt. De risico’s in de grondexploitatie betreffen Prijs, Plan, Programma en worden door projectleiders voortdurend gemonitord aan de hand van specifieke projectinformatie. Middels periodieke planningsanalyses worden de tempoverschillen (vertragingsnadelen) in de gaten gehouden.

4. De gemeente Katwijk heeft een positie in achtervang en borgstelling (diverse taakvelden: Cultuur, sport, zorg, etc.) op langlopende leningen van maatschappelijke instellingen. De treasuryfunctie in combinatie met de monitor door ambtelijke vakspecialisten vormen een instrument om risico’s vroegtijdig te signaleren.

5. Het sociaal domein heeft nog een aantal risico’s (vooral jeugdzorg) als het gaat om mogelijke bezuiniging op rijksniveau van € 511 miljoen, hervormingsagenda jeugd, onzekerheid in de (toekomstige) kosten, het aantal hulpvragen en de complexiteit op uitvoeringsniveau. Op regionaal niveau en binnen de gemeente Katwijk worden specialisten ingezet om de Jeugdzorg te organiseren, het inzicht te vergroten en de risico’s te beperken. De krapte op de arbeidsmarkt blijft een belangrijke rol spelen, waardoor ook de kwaliteit onder druk komt te staan.

6. De aanstaande energietransitie in de komende jaren vereist vermoedelijk grote investeringen in de boven- en ondergrondse infrastructuur van de gemeente (Warmtevisie, Duurzaamheidsagenda) en onduidelijk is of en welke bijdrage andere partijen gaan leveren. Katwijk volgt ontwikkelingen op de voet en voert overleg met partners om de investeringsopgave en de financiële gevolgen van de energietransitie en opgaven / ambities in beeld te houden.

7. De omgevingswet is per 1 januari 2024 van kracht en de eerste ervaringen zijn en worden opgedaan. Het risicoprofiel is neerwaarts bijgesteld en resteren nog kleinere onzekerheden over systeemtechnische opzet, invlechten van thema’s als bodem, geluid en de procesmatige implementatie. Vermoedelijk zullen ook na verloop van tijd de financiële onzekerheden afnemen.

8. De gemeente heeft een juridisch risicoprofiel dat verbonden is aan lopende rechtszaken. De beheersing intern bestaat uit de juridische control(e) en specifieke maatregelen op dossierniveau. De gemeente Katwijk wordt in civiele en bestuursrechtelijke kwesties ondersteund door een huisadvocaat.

9. Op ICT-gebied vormt cybercrime de grootste kwetsbaarheid, het dreigingsniveau dat uitgaat van phishing, een virus of hacking is fors. Het risico op bijvoorbeeld een datalek, langdurige uitval van ICT-systemen is aanzienlijk. Katwijk innoveert doorlopend en neemt maatregelen op gebied van uitwijkmogelijkheden, extra beveiliging van gegevens (informatiebeveiliging), etc.

10. Dit risico speelt in op een mogelijk tekort aan middelen in de reguliere exploitatie 2024 en verder als het gaat om taken met betrekking tot inspectie (Vergunningen en toezicht / handhaving) en openbare orde en veiligheid (Extra inzet vanwege overlast jongeren en/of – drugsgerelateerde – criminaliteit).

11. Binnen takenpakket Inclusieve Samenleving is sprake van diverse risico’s die de kerntaken van de gemeente betreffen en aansluiten bij actualiteit in het nieuws. Dat behelst naast Wmo Zorg in natura en Hulp bij huishouden een breed pakket gemeentelijke taken (waaronder Armoedebestrijding, Schuldhulpverlening, Nieuw Beschut Werk (Instroom en loonkostensubsidie), Wonen Licht Verstandelijk Beperkten).

12. De gemeente draagt bij in eventuele tekorten bij gemeenschappelijke regelingen en verbonden partijen (en bijdrage in diverse samenwerkingsverbanden). De analyse van bijdrage(n) en herijking van het risicoprofiel van diverse verbonden partijen loopt nog. Het jaarresultaat van samenwerkingsverbanden staat onder druk, de gemeente monitort daarom de ontwikkelingen en de financiële positie (mede vanwege nog onbekende effect van de inflatie en afgesproken beleidslijn indexpercentages uit de ambtelijke werkgroep). Zowel afzonderlijk als in gezamenlijkheid met andere gemeenten worden deze samenwerkingsverbanden gemonitord.

13. De gemeente kan nog geconfronteerd worden met nadelige gevolgen uit de bestaande fiscale positie. De laatste scan heeft geleid tot beperkte bevindingen en nadelen zijn voorzien in de jaarrekening 2023 en begroting 2024. Desondanks zijn nadelen uit de fiscale positie nog niet uit te sluiten als het gaat om suppletieaangiften van voorgaande jaren en enkele bijzondere fiscale kwesties. Met fiscaal advies van een extern deskundige streeft de gemeente naar een minimale belastingplicht.

14. De stijgende rente is (deels) ingerekend in de begroting, maar verdere rentestijgingen leiden mogelijk tot extra nadelen. Daarnaast zijn de effecten van de opschalingskorting en de nieuwe normeringssystematiek van de algemene uitkering gemeentefonds nog niet bekend. De meicirculaire 2024 vanuit het rijk geeft daarover mogelijk meer duidelijkheid.

15. Betreft diverse risico’s op taakvelden handhaving, inburgering en reiniging. In deze post is ook een stelpost van € 1 miljoen opgenomen voor de algemene risico’s.

Op bovenstaande risico’s treft de gemeente diverse beheersmaatregelen om de nadelige gevolgen te verminderen of (op termijn) zelfs uit te sluiten. De beheersing van risico’s is in hoofdlijn samen te vatten als: Overdragen, Accepteren, Vermijden, Verminderen. Overigens zijn de beïnvloedingsmogelijkheden van de gemeente in enkele gevallen tot een minimum beperkt. In die gevallen is het monitoren van de actualiteit en de vertaling daarvan het maximaal haalbare.

Analyse
De gemeente verwacht op korte en middellange termijn de grootste nadelige effecten uit de projectportfolio, de grondexploitatie, GOV en de algemene, meer strategische, risico’s. Die algemene risico’s raken vanwege hun karakter een groot deel van de gemeentebegroting en de bedrijfsvoering. Op verschillende taken (Zorg en ondersteuning, Bijstand, Schuldhulp, Woningbouw, Planmatig beheer, Energietransitie) zullen die algemene risico’s een financieel effect hebben. Dit vraagt van de gemeente een alerte houding en zorgvuldige afwegingen om te komen tot integrale oplossingen. Hoewel de financiële impact op dit moment lastig in te schatten is, dient Katwijk hier tijdig zicht op te krijgen. Op die manier kunnen risico’s worden voorkomen of de eventuele financiële nadelen in de begroting worden verwerkt.

Het risicoprofiel is samengevat terug te brengen naar risico’s rondom het forse investeringsprogramma, GOV, het sociaal domein (vooral Jeugdzorg, WMO) en de risico’s op gebied van inflatie en personeelskrapte. Ook risico’s gerelateerd aan verbonden partijen en bestaande (en nieuwe) samenwerkingsverbanden komen steeds meer in beeld.

Het bruto risicoprofiel van de gemeente is (vergelijk begroting 2024) relatief gezien iets gedaald. De benodigde weerstandscapaciteit laat een vergelijkbaar stijgend beeld zien. In onderstaande uitwerking zal dit verder toegelicht worden, met de weerstandsratio als uitkomst voor het weerstandsvermogen.