Weerstandsvermogen

De financiële omvang risico’s en benodigde weerstandscapaciteit
De financiële gevolgen van het risicoprofiel zijn via een NARIS-simulatie in beeld gebracht. NARIS is een softwarepakket van het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement. Met die software is een (statistische) kansberekening gemaakt op de waarschijnlijkheid van het zich gelijktijdig voordoen van de risico’s en het bedrag; het nadeel voor de gemeente dat daarmee gemoeid is.

Het mogelijk gelijktijdig risico bij de gemeente Katwijk bedraagt in euro’s € 22,5 miljoen (met een zekerheidspercentage van 90%).

Benodigde weerstandscapaciteit: percentage zekerheid	Bedrag
95%	€ 23,4 mln.
90%	€ 22,5 mln.
80%	€ 21,4 mln.
75%	€ 21,0 mln.

De weerstandscapaciteit
De weerstandscapaciteit staat tegenover het risicoprofiel van de gemeente. De weerstandscapaciteit bestaat uit de financiële middelen en mogelijkheden om onverwachte, niet begrote kosten te kunnen dekken.
De weerstandscapaciteit om de risico’s af te dekken wordt in eerste instantie de algemene reserve gerekend. De reserve grondexploitatie is de eerst aangewezen buffer om de risico’s in de grondexploitatie op te vangen. Voor de risico’s binnen het sociaal domein is dat de reserve sociaal domein.
Beide reserves (grondexploitatie en sociaal domein) worden meegeteld als onderdeel van het totale beschikbare weerstandsvermogen. Dit vanwege het algemene karakter van beide reserves. Ten behoeve van het inzicht worden de specifieke risico’s voor het sociaal domein en de grondexploitaties afgezet tegenover het beschikbare vermogen in de betreffende reserves. Zodat ook de uitkomst van de weerstandsratio duidelijk is indien uitgegaan wordt van de situatie waarbij alleen de algemene reserve als beschikbaar vermogen gerekend wordt. Het uitgangspunt is dat zowel de reserve grondexploitatie als de reserve sociaal domein als achtervang dienen voor de algemene reserve, mocht hier door omstandigheden een tekort in ontstaan.

Beschikbare weerstandscapaciteit	Incidenteel beschikbaar	Structureel beschikbaar	Op termijn beschikbaar
Algemene reserve na resultaatbestemming	€ 26,33 mln.
Reserve grondexploitatie	€ 4,90 mln.
Reserve sociaal domein	€ 1,15 mln.
Stille reserve in de waardering gronden			€ 2,5 mln.*
Post onvoorzien in de begroting		€ 0,07 mln.
Onbenutte belastingcapaciteit		€ 3,00 mln.
Stille reserve vastgoed			€ 3,0 mln.*
Totaal beschikbaar	€ 32,38 mln.*	€ 3,07 mln.	€ 5,5 mln.*

* Resultaat voor de berekening weerstandsvermogen: de som van € 32,38 mln. en € 5,5 mln. : € 37,88 mln.

De stille reserves
In het vastgoed en het grondbezit van de gemeente zit een stille reserve besloten. Deze stille reserves vormen tot op heden een onderdeel van de berekening van het weerstandsvermogen. Dit is op grond van regelgeving ook toegestaan. Het gaat hier om vermogen wat beschikbaar kan komen na verkoop van strategisch grondbezit of verkoop van panden genoemd op de lijst met te verkopen vastgoed.
De stille reserve op het vastgoed is benaderd door de geschatte opbrengst te verminderen met de bestaande boekwaarde (en eventuele kosten). De globale inschatting van de totale stille reserve op het vastgoed bedraagt met deze uitgangspunten ruim € 8,0 miljoen. In de weerstandscapaciteit wordt, vanwege een beperking op de directe beschikbaarheid, een bedrag van € 3,0 miljoen betrokken.
De stille reserve als gevolg van de waardering van gronden is ontstaan door mogelijke ontwikkelcapaciteit van in bezit zijnde gronden.

In voorgaande jaren was de stille reserve als gevolg van de mogelijke intrinsieke waarde van de aandelenportefeuille onderdeel van bovenstaande tabel. Omdat de mate van verhandelbaarheid en verzilvering een sterk beperkende factor is, is besloten om deze niet meer in deze tabel op te nemen. Omdat Katwijk over het algemeen niet zelfstandig kan besluiten om de aandelen te verkopen werd deze stille reserve nooit meegenomen in de berekening van de weerstandscapaciteit van de gemeente.

Structurele weerstandscapaciteit
Met de huidige ontwikkelingen en de taakopgave van de gemeente is een structurele weerstandscapaciteit steeds belangrijker. Het huidige beeld laat nog steeds zien dat ook een structurele weerstandscapaciteit beschikbaar is (€ 3,07 miljoen).

Het weerstandsvermogen
De gemeente beschikt over voldoende weerstandsvermogen als risico’s kunnen worden opgevangen met de aanwezige weerstandscapaciteit. De verhouding tussen de weerstandscapaciteit en de waarschijnlijke risico-omvang (in €’s) is gedefinieerd als de ratio voor het weerstandsvermogen. Dat is een belangrijke graadmeter.

De benodigde weerstandscapaciteit die uit de risicosimulatie voortkomt, wordt afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. De uitkomst van die berekening vormt het weerstandsvermogen van de gemeente op totaalniveau.

Ratio weerstandsvermogen = Beschikbare weerstandscapaciteit =€ 37,88 = 1,68
                                                       Benodigde weerstandscapaciteit   € 22,5

Opbouw ratio weerstandsvermogen	Bruto risico	Weerstand nodig	Reserve	Ratio
Algemeen	€ 57,400 mln.	€ 19,950 mln.	€331,830 mln.	1,60%
Grondexploitatie	€ 11,750 mln.	€ 0,400 mln.	€ 4,900 mln.	12,25%
Sociaal domein	€ 5,500 mln.	€  2,150 mln.	€ 1,148 mln.	0,53%
Totaal	€ 74,650 mln.	€ 22,500 mln.	€ 37,88 mln.	1,68%

Het weerstandsvermogen van Katwijk is op dit moment met een ratio van 1,68 ruim voldoende. Met dit weerstandsvermogen is de gemeente in staat eventuele tegenvallers op te vangen.
Opmerking: als alleen rekening wordt gehouden met de algemene reserve (en dus niet de stille reserves, reserve grondexploitatie / sociaal domein), dan leidt dit tot een ratio van 1,17 (€ 26,33 / € 22,50). Deze ratio van 1,17 geeft aan dat het weerstandsvermogen van de gemeente ‘voldoende’ is, maar beweegt richting ‘matig’. Het is goed om dit in het achterhoofd te houden bij de beoordeling van de financiële positie van de gemeente Katwijk.

Ten opzichte van de jaarrekening 2022 laat de ratio een licht stijgende trend zien. Daarbij past nog een belangrijke kanttekening: de algemene risico’s van de gemeente zijn veel minder sterk afgedekt (1,60%) dan binnen het grondbedrijf (12,25%) maar sterker dan in het sociaal domein (0,26%). En bovendien: met de dalende reservepositie in het meerjarenperspectief, de forse investeringsambitie en de onzekerheden in de publieke sector van dit moment, lijkt de huidige weerstandspositie van de gemeente toch ook kwetsbaar. Het is daarom van belang alert te zijn op belangrijke ontwikkelingen en het effect daarvan op de weerstandsratio en eventueel in te spelen op een versteviging van de vermogenspositie door positieve rekeningresultaten toe te voegen aan de algemene reserve.
Overigens zal in het najaar van 2023 de nota reserves en voorzieningen geactualiseerd worden. Die actualisatie zal vermoedelijk nog effect hebben op genoemde ratio’s, waarbij de verwachting is dat die meer in 1 lijn komen te liggen.

Tot slot moet een duurzame en flexibele meerjarenbegroting de structureel benodigde weerstandscapaciteit van risico’s ad € 5,0 miljoen (zie de tabel in het onderdeel omvangrijke risico's) afdekken. De structureel sluitende begroting 2024 en de tussentijdse bestuursrapportage in het najaar (moment van monitoring) voorzien daar op dit moment in.