Het risicoprofiel
In de periode na de jaarrekening 2023 tot en met eind augustus 2024 hebben we het risicoprofiel geactualiseerd. Het bestaande risicoprofiel hebben we bijgesteld op basis van zowel algemene (strategische) als specifieke risico’s, om zo een actueel beeld te schetsen. Het risicoprofiel van de gemeente als totaalbeeld hebben we verder uitgewerkt met behulp van software van het Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement (NARIS). Deze software brengt de risico’s systematisch in kaart, weegt deze in het totaal en berekent de benodigde weerstandscapaciteit.
Algemene risico’s
Zoals we al beschreven in de inleiding heeft Katwijk te maken met een groot aantal onzekerheden en diverse specifieke en algemene risico’s. Net als alle andere gemeenten moeten we daarmee rekening houden. Die risico’s zullen op zowel korte als (middel)lange termijn effect hebben op het begrotingssaldo. Omdat de toekomst nog zo onzeker is, zijn enkele van deze risico’s op dit moment niet goed te kwantificeren. In deze paragraaf lichten we de risico’s en onzekerheden toe. Zodoende is duidelijk met welke omstandigheden de gemeente Katwijk in 2025 en de jaren daaropvolgend te maken heeft. Voor deze risico’s hebben we financieel een stelpost opgenomen, zodat we hiermee toch rekening houden bij het bepalen van de benodigde weerstandscapaciteit.
Meer taken
Het takenpakket van de gemeente blijft omvangrijk en lijkt zelfs toe te nemen. Volgens de huidige vooruitzichten neemt de financiële ruimte echter niet evenredig toe. Gemeenten zien dat sprake is van een trend: ‘Meer taken met dezelfde middelen’. In Katwijk is die taakuitbreiding zichtbaar in bijvoorbeeld het sociaal domein (zorgcomponent leerlingenvervoer), openbare ruimte en veiligheid (van traditionele criminaliteit naar ondermijning en digitale bedreigingen) en taakopgaven rond energie.
Economische omstandigheden en rente
De Nederlandse economie kruipt weer langzaam uit een dal. Het CBS zag in het tweede kwartaal van 2024 een groei van 1% ten opzichte van de drie maanden daarvoor. De overheidsconsumptie heeft daaraan een positieve bijdrage geleverd. Inmiddels lijken de krimp en stagnatie achter de rug, maar het is nog te vroeg om al te spreken van groei. Dat heeft mogelijk effect op het investeringsniveau en de rente. Het is nog onzeker in welke mate de trend doorzet.
Inkomensondersteuning
De energiecrisis ligt voor een deel achter ons. Dat betekent nog niet dat de (geld)zorgen rondom energie verleden tijd zijn. Inwoners kunnen nog steeds te maken hebben met zorgen om rekeningen te kunnen blijven betalen. De gemeente Katwijk verstrekt onder allerlei regelingen inkomensondersteuning, ook voor een betaalbare energierekening. In dat kader wil de gemeente ook ondersteunen op het vlak van energiebesparing en isolatie. Dat is een opgave die strekt over meerdere jaren en is nog omgeven met onzekerheden over bijvoorbeeld de financiële consequenties voor de eigen begroting.
Woningbouwopgave
Nederland kampt op macroniveau nog altijd met een heel fors tekort aan betaalbare woningen. Dit zorgt vooral voor een tekort aan woonruimte, toenemende startersproblematiek en onvoldoende doorstroming op de woningmarkt. Een oplossing is nog niet voorhanden. Ook in Katwijk is de woningbouwopgave flink. Het zal veel van de gemeente vragen om met gericht beleid en project Valkenhorst de uitgesproken woningbouwambitie te realiseren.
Energietransitie en klimaat
Het veranderende klimaat en grotere weersextremen zijn steeds zichtbaarder. Enkele concrete voorbeelden zijn oplopende temperaturen in verstedelijkt gebied en een riool dat de hevige regenbuien niet aan kan. De klimaatdoelstellingen van Europa en het Rijk zijn heel fors. De (lokale)overheid heeft zelf ook moeite om maatregelen te treffen en de klimaatdoelstellingen te halen.
Ook Katwijk dient in 2050 energieneutraal te zijn. De compensatie vanuit het Rijk hiervoor is echter nog steeds niet helemaal zeker. De verduurzamingsopgave van Katwijk vraagt om innovatief handelen in de bestaande situaties en de toekomstige investeringsambities (in samenwerking met andere gemeenten en partijen).
Samenwerkingsverbanden
De afgelopen jaren zijn taken en opgaven meer ingevuld op regionaal niveau en met samenwerkingsverbanden. Gemeenten hebben specifieke taken (jeugd, zorg, infrastructuur enzovoort) anders georganiseerd om de kwaliteit en efficiency te vergroten. De rol van de gemeente is daarmee in die jaren veranderd op bijvoorbeeld het vlak van taken, toezicht en financiën.
In die verschillende samenwerkingsverbanden loopt de gemeente Katwijk ook aan tegen onvoorziene ontwikkelingen en omstandigheden die aandacht vragen. Die ontwikkelingen op gebied van taakinvulling, te bereiken/bereikte resultaten en financiële aspecten leiden tot verschillende risico’s en onzekerheden voor de gemeente.
Arbeidsmarkt
Het UWV berekent ieder kwartaal de krapte op de arbeidsmarkt. Het UWV verwacht dat in 2024 de banengroei stabiliseert. Het aantal ontstane vacatures neemt in 2024 naar verwachting af met 3%. Vergrijzing en ontgroening zorgen voor een aanhoudende personeelskrapte. Hoewel de spanning op de arbeidsmarkt afneemt, blijft deze hoog met 110 vacatures op 100 werklozen. Katwijk staat voor de uitdaging om de komende jaren medewerkers te vervangen die met pensioen gaan. Niet alleen bij de vraag naar vast personeel is deze krapte merkbaar. Ook de beschikbaarheid van externe inhuur is nog beperkt in de huidige arbeidsmarkt. De kwaliteit van onze dienstverlening aan de burger blijft hierdoor onder druk te staan, evenals de uitvoering van wettelijke taken. Het tempo en de realisatie van de woningbouwopgave en investeringsopgaven kunnen als gevolg van deze capaciteitsproblemen verder in het geding komen.
Algemeen effect op de begroting van Katwijk
Ook de gemeente Katwijk wordt bij de eigen beleidsambities en opgaven geconfronteerd met bovenstaande algemene risico’s. Die risico’s hebben dus zonder twijfel effect op de begroting en financiële positie van de gemeente of gaan dit in de nabije toekomst hebben. Wij houden daarom het begrotingsperspectief, de financiële positie en het risicoprofiel op deze punten nauwlettend in de gaten.